Kilim


Türk el dokuma sanatlarından en önemlilerindendir. Günümüze kadar devamlılığını sürdürebilmiştir. El dokuması kilim denilince akla ilk Türk kilimleri gelmektedir. En önemli sebebinin göçebe Türklerin kilimi her yerde kullanabilmeleri ve dokumasının her yerde yapılabilmesidir. Maalesef günümüzde kilime karşı ilgi azalmaktadır. Kilim ince bir halı tipidir. Diğer halılardan çok daha kısa bir süre içinde ve çok daha ucuz üretilir. Anadolu'da yün kilimler elde dokunur. Dünyanın en eski kiliminin M.Ö. 5. yüzyıla ait Türk kilimi olduğu saptanmıştır. Kilimin elle yapımı zordur.Kök boyası yüzyıllarca solmaz bu yüzden kök boyası kullanılmalıdır.


EL DOKUMASI KİLİM ÜRETİMİ
Döşeme sedir divan vb. yerlere serilen genellikle renkli desenlerle süslü yün ve pamuk ipinden dokunan örtü ve yaygılara kilim diyoruz.
Kilimin Türk dokuma sanatında çok önemli bir yeri vardır. Kültürümüzün örf ve adetlerimizin bir parçasıdır.
Bu dersimizde konumuz kilim.

ANADOLU'DA KİLİM
- Anadolunun birçok yerinde yörenin kültürüne gelenek ve göreneklerine uygun evin bir köşesine kurulmuş tezgahlarda üzeri çeşitli motiflerle süslü insanımızın iç güzelliğini yansıtan renk ve desenlerde kilim heybe çuval dokumacılığı yapılmaktadır.
- Anadoluda ün salmış kilimler bazen dokunan köyün adı ile (Eşme Karasu Emirdağ) bazen aşiretlerin adı ile (Avşar Berihan Kirkitli) bazen kullanılan motiflere göre (Yollu Çubuklu İbrik Aynalı Bindallı vs. anılırlar.
- Anadolu kilimleri; kilimin dokunduğu bölgelere kullanılan bitkisel boyaların rengine ve en çok kullanılan motiflere göre dört sınıfa ayrılır.

-Bunlar;
a) Türkmen
b) Yörük
c) Kürt
d) Türk kilimleri

- Kilimlerde kullanılan motifler genellikle halıda çinide mermer ve tahta oymacılığında kullanılan motiflerin aynısıdır.
Kilimler üzerindeki motifler yaşanılan çağın özelliklerinin yanı sıra yörenin kültürü gelenek ve görenekleri kilimi dokuyan kişinin beklentileri ümitlerine göre değişiklikler göstermektedir.

Bu sınıflandırmaya göre kilimde kullanılan motifler 5 gruba ayrılmıştır.
1- Hayvansal motifler; en çok kullanılan kuş motifi olmak üzere ejder ve böcek motifleri de kullanılır.
2- Bitkisel motifler; Ağaç yaprak çiçek ve meyve motifleri kullanılır.
3- Geometrik motifler; Dokuma kolaylığından dolayı en çok tercih edilen motif türüdür. En çok görülün şekilleri üçgen dörtgen dikdörtgen ve eşkenar dörtgendir.
4- Karışık motifler; Madalyon rozet çengel sütun yazı harf vazo vs. kullanılır.
5- Sembolik motifler; Dokuyucunun duygu düşünceleri ile doğa güçlerini simgeleyen motiflerdir. Bu gruba kuş hayat ağacı el tarak ibrik kandil vb. girmektedir.

Şimdi de Anadoluda kullanılan bazı motiflerin ne anlama geldiğini görelim.
1- Eli Belinde: Analık ve doğurganlık kavramlarının simgesidir.
2- Koç Boynuzu: Bereket uğur kısmet mutluluk neşe uzun ömür kahramanlık ve kuvvet sembolüdür.
3- Çengel: Sivri uçları ile kötü bakışları uzaklaştırmanın simgesidir.
4- İnsan: Kadın erkek ve doğurganlığın simgesidir.
5- Saç Bağı: Genç kızların evlilik isteğini göstermesi için kullanılır.
6- Küpe: Dokumasına küpe koyan genç kızın evlenmek istediğini
ailesine açıklamasıdır.
7- EI: Kem gözlere karşı korunmak için kullanılır.
8- Su: Çok eskiden kullanılan bir motiftir.
9- Göz: Göz değmesine koruyucu olarak kullanılır.
10- Hayat Ağacı: Soyun ölümsüzlüğünü simgeler
11- Kuş: Uğurlu ve uğursuzluğu simgeleyen motiftir.

KİLİM NASIL DOKUNUR?
- Kilimler tamamen ağaçtan yapılmış tezgahlarda dokunmaktadır.
- Son zamanlarda parçaları ****lden yapılan tezgahlar da kullanılmaktadır.


TEZGAHIN KURULDUĞU YER NASIL OLMALIDIR?
- İyi ışık almalıdır.
- Havalandırılması yapılabilmelidir.
- Tezgahın düzgünce oturabileceği bir zemin olmalıdır.


DOKUMAYA NASIL HAZIRLANILIR?
- Tezgah kurulduktan sonra desen seçimi yapılır.
- Daha sonra çözgü işlemine geçilir çözgü kilimin iskelet yapısıdır. Genelde pamuk ipliği kullanılır.
- Çözgüden sonra gücü işlemine geçilir.
- Gücü işlemin bitimiyle varangelen takılarak dokuma işi tamamlanır.
- Dokumada dikkat edilecek en önemli hususlardan biri kenarların düzgün olarak örülmesi desenin düzgün olarak yerleştirilmesidir. Alt ve üst başların genişliği arasındaki fark 2 cm. den az ise normal fazla ise kilim hatalı sayılır.



KİLİMCİLİK KONUSUNDA NE GİBİ ÇALIŞMALAR YAPILMAKTADIR?
- Bu ata yadigarı el sanatımızı yaşatmak geliştirmek geçmişteki kültür varlıklarımızı gelecek nesillere aktarmak yönünden çok önemi olduğu kadar özellikle kırsal kesimde yaşayan dar gelirli çiftçi ailelerimize ek gelir sağlama yönünden de çok önemlidir.
- Bu konuda Tarım ve Köyişleri Bakanlığı kurduğu EI Sanatları Eğitim Merkezi Müdürlükleri vasıtasıyla boşluğu doldurma konusunda çalışmalar yapmaktadır.
- Bu merkezlerde kırsal alanda yaşayan genç kızlara 8 ay süreli kilim dokuma kursları verilmektedir.